Η οικονομική κρίση των περασμένων ετών αλλά και η πρόσφατη ακρίβεια, έχει οδηγήσει πολλούς οφειλέτες σε αδιέξοδο. Παρότι κατά καιρούς το Κράτος έχει προσπαθήσει να μετριάσει το πρόβλημα του Ιδιωτικού Χρέους με διάφορες ρυθμίσεις χρεών προς την Εφορία, τα Ασφαλιστικά Ταμεία και τις τράπεζες (όπως οι 120 δόσεις ή ο εξωδικαστικός μηχανισμός), πολλοί πολίτες αδυνατούν να ανταποκριθούν. Άλλοι συνειδητοποιούν πως δεν μπορούν καν να ενταχθούν σε κάποια ρύθμιση, λόγω του υπέρογκου ύψους των οφειλών τους.

Ο νόμος 4738/2020, όπως έχει επικαιροποιηθεί μέσω πολλών νομοθετικών παρεμβάσεων, προσφέρει μια «δεύτερη ευκαιρία». Δηλαδή, τη δυνατότητα απαλλαγής από τα χρέη, ώστε ο οφειλέτης να ξεκινήσει από την αρχή και να επανενταχθεί στην κοινωνική και οικονομική ζωή. Ωστόσο, η διαδικασία δεν είναι απλή, καθώς περιλαμβάνει την κήρυξη πτώχευσης και τη ρευστοποίηση της περιουσίας. Η αίτηση μπορεί να υποβληθεί είτε από τον ίδιο τον οφειλέτη, είτε από κάποιον πιστωτή, είτε ακόμα και από τον εισαγγελέα.

Η απαλλαγή από το χρέη είναι σε άμεση συνάρτηση με την ακίνητη περιουσία του οφειλέτη:

• Πιο συγκεκριμένα, αν υπάρχει περιουσία που ρευστοποιείται μέσω της πτώχευσης, η απαλλαγή επέρχεται ένα έτος μετά την έκδοση της δικαστικής απόφασης. Στο μεταξύ, ο οφειλέτης υποχρεούται να καταβάλλει στους πιστωτές του το μέρος του εισοδήματος που υπερβαίνει το πενταπλάσιο των ευλόγων δαπανών διαβίωσης.
• Αν δεν υπάρχει περιουσία ή αυτή είναι μικρής αξίας σύμφωνα με τον νόμο, η απαλλαγή επέρχεται μετά από τρία έτη. Κατά το διάστημα αυτό, ο οφειλέτης καταβάλλει στους πιστωτές το εισόδημα που υπερβαίνει είτε τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης, είτε το ακατάσχετο όριο των 1.250 ευρώ μηνιαίως, όποιο είναι υψηλότερο.

Από την υποχρέωση αυτή εξαιρούνται προφανώς τα ποσά που είναι ακατάσχετα, όπως κοινωνικά επιδόματα ή αγροτικές επιδοτήσεις.

Ειδική μέριμνα υπάρχει για τους ευάλωτους οφειλέτες όπως αυτοί ορίζονται από τη σχετική Κοινή Υπουργική Απόφαση.

Τα κριτήρια είναι τα εξής:

• Για άγαμους: ετήσιο εισόδημα έως 7.000 ευρώ και πρώτη κατοικία με αντικειμενική αξία έως 120.000 ευρώ.
• Για ζευγάρια: εισόδημα έως 10.500 ευρώ και κατοικία έως 135.000 ευρώ.
• Για κάθε παιδί (έως τρία): προσαύξηση 3.500 ευρώ στο εισοδηματικό όριο.

Ο ευάλωτος οφειλέτης μπορεί να μεταβιβάσει την κύρια κατοικία του σε ειδικό Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης, ο οποίος θα ιδρυθεί γι’ αυτόν τον σκοπό. Θα πληρώνει ενοίκιο, υπολογισμένο με βάση το μέσο κυμαινόμενο επιτόκιο στεγαστικού δανείου, όπως ορίζεται από την Τράπεζα της Ελλάδος. Η διάρκεια της μίσθωσης είναι 12 χρόνια, με δικαίωμα επαναγοράς είτε στο τέλος της περιόδου είτε νωρίτερα, εφόσον καταβληθούν όλα τα μισθώματα και η εμπορική αξία του ακινήτου. Επιπλέον, θα υπάρχει δυνατότητα λήψης στεγαστικού επιδόματος.

Ήδη, κάποιοι οφειλέτες οι οποίοι έσπευσαν να κάνουν άμεσα χρήση του νόμου «Ρύθμισης οφειλών και παροχής δεύτερης ευκαιρίας» έχουν πετύχει την απαλλαγή τους από τα χρέη τους αξιοποιώντας στο έπακρο το πλαίσιο του νόμου και αποκτώντας πραγματικά μια δεύτερη ευκαιρία με «καθαρό» Α.Φ.Μ. για ένα νέο ξεκίνημα.

Για τις αλλαγές στον εξωδικαστικό και τις αλλαγές με στόχο να βελτιωθεί η λειτουργία του μηχανισμού, μίλησα στον ΑΘΗΝΑ 984.

«Θα χρειαστεί τύχη  σε όλους όσοι  αιτηθούν να υπαχθούν στον εξωδικαστικό μηχανισμό» ήταν η αρχική μου δήλωση στον  Γιώργο Μελιγγώνη, αφού, όπως εξήγησα πρόκειται για νόμο και πλατφόρμα, οπότε «πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες βελτιώσεις και τροποποιήσεις ,προκειμένου να δοθεί τεχνικά, η δυνατότητα σε χιλιάδες οφειλέτες να ενταχθούν ή να επανενταχθούν αν είχαν χάσει τη ρύθμιση ή δεν πληρούσαν τα νέα κριτήρια».  

Η τεκμαιρόμενη συναίνεση όσων επιθυμούν να ενταχθούν και η υποχρέωση Δημοσίου και τραπεζών 

Η πιο σημαντική αλλαγή που ψηφίστηκε αφορά στην αύξηση των εισοδηματικών και περιουσιακών κριτηρίων, με βάση τα οποία θα γίνεται η ένταξη των ενδιαφερομένων στη ρύθμιση, χωρίς να χρειάζεται  αποδοχή από πλευράς τραπεζών ή Δημοσίου, ενώ ο όγκος των μη εξυπηρετούμενων οφειλών δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 300 χιλιάδες ευρώ.

Αλλαγές στον εξωδικαστικό – Διπλασιάζονται τα εισοδηματικά όρια για την ευαλωτότητα

Κάτι τέτοιο, θα προκαλούσε ντόμινο σε σειρά επιδομάτων που χορηγούνται από άλλα υπουργεία. Δηλαδή, ενώ το όριο για τον άγαμο ήταν στις 7 χιλιάδες ευρώ, πλέον θα μπορεί να καταθέσει αίτηση και με εισόδημα έως  14 χιλιάδων. Για ένα ζευγάρι,  το όριο πήγε από 10.500 ευρώ στις 21 χιλιάδες,  για να φτάσουμε  στις 42 χιλιάδες  στην περίπτωση 5 μελούς οικογένειας ή μονογονεϊκής με 3 ή  περισσότερα ανήλικα μέλη.    

Για τα περιουσιακά κριτήρια

Ο άγαμος θα μπορεί πλέον να έχει αξία ακινήτων έως  240 χιλιάδες ευρώ, αντί 120 χιλιάδες που ήταν προηγουμένως. Για το ζευγάρι το όριο φτάνει στις  270 από 135 χιλιάδες, ενώ για  μια πενταμελή οικογένεια  στις 360 χιλιάδες. Συνεπώς,  καταλαβαίνουμε ότι διευρύνεται το δίχτυ προστασίας.

Προσοχή στις τραπεζικές καταθέσεις

Λαμβάνονται υπόψη,  εξετάζονται σωρευτικά με τα παραπάνω στοιχεία και το ύψος τους δεν πρέπει να υπερβαίνει το ύψος των εισοδηματικών κριτηρίων.

Τα κριτήρια ένταξης και το… κούρεμα χρεών  

Δεν είναι δεδομένες οι 240 δόσεις για την εφορία και τους ασφαλιστικούς φορείς, ούτε και  οι 420 για τα δάνεια. Εκεί κρύβεται το μυστικό. Η πρόταση ρύθμισης προκύπτει αυτοματοποιημένα, βάσει ειδικού αλγορίθμου  λαμβάνοντας υπόψη την αξία της περιουσίας και του διαθέσιμου εισοδήματος , αφού ληφθούν υπόψιν οι εύλογες, ανελαστικές δαπάνες τόσο του οφειλέτη όσο και των τυχόν άλλων εγγυητών αν μετέχουν στην αίτηση. 

Δυνατότητα διαγραφής τόκων και προσαυξήσεων, υπό προϋποθέσεις

Επίσης, παρέχεται δυνατότητα ρύθμισης  δανείων με εγγύηση Δημοσίου. Επιπρόσθετα, υπάρχει σταθερό, τριετές  επιτόκιο 3%  για όλες τις ρυθμίσεις, ενώ κληρονόμοι οφειλών  στο Δημόσιο, σε φορείς κοινωνικής ασφάλισης, ή από επιχειρήσεις σε εκκαθάριση, μπορούν να   τις ρυθμίσουν ώστε να ξεμπλοκάρει το ΑΦΜ τους και να αποκτήσουν φορολογική ή ασφαλιστική ενημερότητα, καθώς και να καταθέσουν αίτηση για τη συνταξιοδότησή τους. Αυτό είναι σύνηθες κυρίως σε διαδικασίες μεταβίβασης ακινήτων.

Για το φάσμα του πλειστηριασμού και τα αναγκαστικά μέτρα 

Οι συνεχόμενες τροποποιήσεις και οι νομοθετικές παρεμβάσεις έχουν στο επίκεντρο τους  ευάλωτους οφειλέτες, με αποτέλεσμα αυτοί να έχουν τη δυνατότητα να ενεργήσουν ,  μετά και την κατάργηση του νόμου Κατσέλη για την προστασία της πρώτης κατοικίας.  Εφόσον πληρούν τα κριτήρια,  μπορούν να εκδώσουν τη σχετική βεβαίωση, δυνάμει της οποίας είναι υποχρεωτική η αποδοχή της πρότασης αναδιάρθρωσης χρέους, από τράπεζες και Δημόσιο.

Ένα νέο «λίφτινγκ» αναμένεται στον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών –σύμφωνα με τις πρόσφατες εξαγγελίες της κυβέρνησης– στο νομοσχέδιο για την προστασία των δανειοληπτών από τους servicers. Έχοντας κατά νου πως πολλές φορές άλλες είναι οι εξαγγελίες, άλλες ρυθμίσεις εισάγονται προς ψήφιση στη Βουλή και άλλες ψηφίζονται, το επόμενο χρονικό διάστημα και σίγουρα πριν το τέλος του χρόνου, αναμένονται σημαντικές αλλαγές στο πλαίσιο λειτουργίας της πλατφόρμας του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών.

Κατ’ αρχάς το επιτόκιο θα είναι πλέον σταθερό στο 3% για τα πρώτα 3 χρόνια ενώ σήμερα κυμαίνεται στο 6%-7%, αφού υπολογίζεται βάσει Euriborσυν 2,5 μονάδες για εξασφαλισμένες οφειλές και συν 3 μονάδες για μη εξασφαλισμένες οφειλές, ενώ για τις ρυθμίσεις χρεών προς το Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης ήταν ήδη σταθερό στο 3%. Σίγουρα μια σημαντική ανάσα για τους οφειλέτες που θα μπορούν να ξεπεράσουν τη δύσκολη περίοδο της μεγάλου ανόδου των ευρωπαϊκών επιτοκίων.

Επιπλέον, ένα πάγιο και διαχρονικό αίτημα αναμένεται να γίνει πράξη. Ο λόγος για την τροποποίηση/βελτίωση του αλγορίθμου- μαθηματικού τύπου βάσει του οποίου (δεν) γινόταν η διαγραφή του χρέους. Έτσι, το επόμενο χρονικό διάστημα, οφειλέτες με δάνεια που έχουν εμπράγματη εξασφάλιση θα μπορούν μέσω του εξωδικαστικού να πετύχουν ακόμα μεγαλύτερα κουρέματα έως και 28%.

Μια σημαντική βελτίωση αφορά στη δυνατότητα κατάθεσης αίτησης στον εξωδικαστικό προσώπων που «βαρύνονται» με οφειλές λόγω της συμμετοχής τους σε προσωπικές εταιρείες. Για παράδειγμα, φυσικό πρόσωπο που συμμετείχε παλαιότερα ως ομόρρυθμος εταίρος σε επιχείρηση που δεν λειτουργεί πια, θα μπορεί πλέον να καταθέσει αίτηση στον εξωδικαστικό για ρύθμιση των οφειλών που έχουν βεβαιωθεί σε βάρος της επιχείρησης που έχει κλείσει προς την Εφορία και τα Ασφαλιστικά Ταμεία. Αναμένεται έτσι να μπει ένα τέλος στην ταλαιπωρία εκατοντάδων φυσικών προσώπων που ενώ κατά την επίσκεψή τους στην Εφορία και στα Ταμεία λάμβαναν βεβαίωση οφειλών που είχαν «κληρονομήσει» λόγω της συμμετοχής τους σε εταιρείες, εντούτοις δεν είχαν την δυνατότητα να τις ρυθμίσουν σε έως 240 δόσεις, όπως προβλέπεται μέσω του εξωδικαστικού, αφού δεν ήταν δυνατή η αποτύπωσή τους στην ηλεκτρονική πλατφόρμα.

Ωστόσο, το βασικό πρόβλημα που θα συνεχίσει να υφίσταται παρά τις πρόσφατες εξαγγελίες είναι η μη υποχρεωτική συμμετοχή των τραπεζών και των servicersστην διαδικασία. Λύση προς αυτή την κατεύθυνση φαίνεται πως θα δοθεί μόνο για τους ευάλωτους δανειολήπτες, αφού η πρόταση αναδιάρθρωσης της οφειλής των ευάλωτων οφειλετών (εφόσον προηγουμένως έχουν εκδώσει τη βεβαίωση «Ευάλωτου Οφειλέτη» μέσω της σχετικής πλατφόρμας) θα γίνεται κατ’ αρχήν υποχρεωτικά αποδεκτή από τις τράπεζες, τους servicers, το Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης. Έτσι, δεν θα παρατηρείται το φαινόμενο περίπου το 50% των προτάσεων ρύθμισης χρεών των ευάλωτων να απορρίπτονται από τους servicers, οι οποίοι θα μπορούν να προσφεύγουν δικαστικά εφόσον διαθέτουν στοιχεία που θα αποδεικνύουν ότι ο ευάλωτος κατέθεσε καταχρηστικά αίτηση στον εξωδικαστικό, δηλαδή δεν είναι ευάλωτος.

Αναμένοντας σε κάθε περίπτωση και το ψηφισθέν κείμενο του νόμου, δεν μπορούμε παρά να τονίσουμε ότι οι κυοφορούμενες αλλαγές κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση σχετικά με την ένταξη όσων περισσότερων οφειλετών στον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών. Ωστόσο, δεν μπορούμε να μην επισημάνουμε ότι η γεωμετρική πρόοδος με την οποία γιγαντώνεται το πρόβλημα του ιδιωτικού χρέους απαιτεί κινήσεις και πρωτοβουλίες «πιο γρήγορες από τη φθορά».